Люблю – не люблю

Люблю прачынацца на ўзыходзе сонца.

Ты праціраеш вочы, усміхаешся, і маладое сонца зіхаціць, пераліваецца, з табой вітаецца. Сонца садзіцца на трон, каб кіраваць днём, і ты пачынаеш збірацца на службу дня. Сонца сагравае цябе сваім цяплом, і ты свае добрыя жаданні дорыш усім, хто побач, хто з табой. Сонца прабіваецца да цябе праз хмары, воблакі, вецер, дождж, і ты змагаешся з усім, што шкодзіць табе ў яве новага дня. Сонца ідзе на спачын, і ты кіруеш у дом ці хату, дзе твой жыццёвы прыстанак.

Палюбі сонца – і яно палюбіць цябе. Улюбёным разам утульней, спакайней, надзейней.

Не люблю людзей-кратоў.

Пастаянна рыюць, шкодзяць. Доўга ў адным месцы не бываюць. Я ж ведаю, чаму прыродны крот часта мяняе свае хаты. Ён сам па сабе пагана пахне. Ад сваёй «парфумы» ўцякае, пераходзіць з месца на месца. Відаць, думае, што ўсе пахі ад той мясціны, дзе ён рыецца, а не ад яго самога.

Людзі-краты гэтак жа мяркуюць. Вось за што і не люблю іх. Пераходжу на другі бок вуліцы, калі сустракаю, каб не псаваць вачэй і не паскудзіць нос.

Люблю цішыню.

Iдзеш па лясной дарозе. Маўкліва, у роздуме стаяць дубы-мацакі, сосны меднастволыя, бярозы з распушчанымі косамі. I ты разам з імі наталяешся цішынёй. Думкі далёка не сягаюць, рояцца ціха, быццам матылькі. Недзе з самага споду душы спее, вырываецца неагучаная радасць: «Божа, якая краса! Як жа смачна дыхаецца ў зялёным царстве!..»

Цішыню можна адчуць зорнай ноччу, пры цьмяным, таямнічым маладзічку. Нейкая чароўная загадкавасць ахутвае ўсяго цябе. Думкі сягаюць у космас, адтуль крылатым промнікам вяр-
таюцца ды нязменна пытаюцца: «Ты хто ў зямной прасторы? Што робіш? Які сярод людзей?»

Маўклівую цішыню можна знайсці з верным сябрам, з каханым чалавекам, з душэўным таварышам. Тады ў гаворку ўступаюць бязмоўны язык, разумныя вочы, патаемныя жэсты. Кажуць, аднойчы да Янкі Купалы зайшоў паважаны пісьменнік. Яны доўга маўчалі. I Купала пасля шчыра
дзякаваў яму за маўклівую гаворку.

Не люблю зайздроснікаў.

З Шоўкавічаў асела ў памяці байка цёткі Арыны. Яна жыла з адным вокам, другое – прыжмуранае, невідушчае. Дык і яе байка пра вочы. Нейкі царуладар меў двух верных слугаў, але ж вельмі зайздросных. I вось аднойчы гаспадар кажа аднаму: «Прасі ў мяне што хочаш, але ведай, твайму таварышу я дам удвая болей». I зайздроснік пажадаў, каб уладар выкалаў яму вока, а значыць, каб яго саслужыўца пазбавіў абодвух вачэй.

Зайздрасць можа быць і лёгкавыбуховым замесам, і мінай запаволенага дзеяння. I той, хто гэта рыхтуе для некага, — хворы чалавек. Хваравітая, чорная зайздрасць — страшная рэч. Ад яе можна лопнуць, давесці сябе да белай гарачкі. У чалавека бываюць зайздросны лёс, аклад, зайздросныя доля, работа, павага. Зайздросніку ад усяго гэтага смяротныя раны. Але ж незайздроснае жыццё ў таго, каму ніхто не зайздросціць.

Люблю любіць да слёз.

Люблю Айчыну, дзяцей, кнігу,

«Вясёлку» зямную і вясёлку нябесную… Неяк прызнаўся пра гэта прынародна. Адзін з пісакаў з’яхіднічаў:«О, Ліпскі плача, хай бяжыць у магазінпа насоўкі». Пазней даведаўся: ённе ведае і не любіць беларускай мовы, ніколі не заплача па Беларусі, паветрам якой дыхае. Мне шкада такіх людзей. Для мяне любіць – дык напоўніцу, шчыра, аддана, да слёз. А іншая любоў называецца духоўным эгаізмам.

Не люблю, калі кот перабягае дарогу.

У маленстве сябраваў з нашым свойскім Васілём. Хваліў, калі ён прыносіў і паказваў мыш, якая шкрабалася ў дзяжы. Ведаў, пра што дзіка мурлыкае з суседавай кошкай у загоне бульбы. Любіў гладзіць ката пад шыяй, а ён заплюшчваў вочы і мармытаў мне сваю калыханку. З гадамі нешта памянялася. Зняверыўся перад чужымі катамі. Не люблю, калі перабягаюць мне дарогу.

УЛАДЗІМІР ЛІПСКІ